भक्तपुर, ९ मंसिर । नेपालमा चिडियाघरको इतिहासको खासै अध्ययन भएको छैन। जावलाखेलको चिडियारघरलाई नै नेपालको एक मात्र चिडियाघर मानिएको छ। तर गर्ने हो भने मल्ल कालमा भक्तपुरमा चिडियाघर रहेको पुष्टि हुन्छ। आधुनिक कालमा जंगली जनावरलाई थुनेर मानिसको मनोरञ्जनको लागि राखिने स्थानलाई चिडियाघर भन्ने गरिन्छ। मल्लकालको भक्तपुरको चिडियारघर यो परिभाषामा अर्थ लाग्दैन। मानव बस्तीमा नपाइने जीबजन्तुको मुर्ति कुडेर सहरको चोक र गल्लीमा बनाइ राखेर बास्तबिक जीबजन्तु नदेखेका मानिसहरु ती जीबको आकार प्रकार देखाउन भक्तपुरमा मल्लकालमा चिडियाघर बनेको भन्न सकिन्छ। यहाँका मन्दिरहरमा बनाइएका घोडा, उँट, सिह, सिकारी कुकुर, गैडा, बाघ, हाती, नाग, गोही, कछुवा लगायतका दर्जनौ जीबका मुर्तिहरु अहिले पनि छन्। कति जीबका मुर्तिहरु आगलागी र भुकम्पमा नास भए त्यसको लेखाजोखा छैन।
मल्लकाल पछि उदय भएको शाहबंशका शाषकहरु सिकारमा रुचि राख्दथे। बनमा भएका जीबजन्तु मारेर तिनको शरिर आफ्नो घर र दरवारहरुमा त्यतिबेला राज्य गर्नेहरुले सजाउनको लागि राख्थे। खासगरी राणाका दरवारहरुमा अहिले पनि केही त्यस किसिमका जीबहरुको लासलाई मुर्तिमा ढालेर राखेको हर्ेन पाइन्छ। केशर महल पुस्तकालयमा अहिले र्सबसाधरणले समेत दोश्रो पुस्तामा पर्ने यो चिडियारघर अहिले हर्ेन पाउछन्। निजि दरवारहरुमा रहेका जीबजन्तुको बारेमा भने सरकारी क्षेत्रबाट खोजनिति गर्नु पर्ने देखिन्थे।
स्वार्थी मानिसका कारण दर्ुलभ बन्यजन्तु नास भए पछि तिनको संरक्षणको लागि राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषको अगुवाइमा जावलाखेलमा चिडियाघर बन्यो। त्यहाँका थुनिएका जीबहरु समेत मानिसहरुबाट हानी हुन थालेको छ। मानिसले अवोध जीबलाइ जिस्क्याउने र आफुले खान नहुने प्लाष्टिक तथा फलफुलका बोक्राहरु खान दिएको कारण केही जीबजन्तु अकालमा मर्न थाले। दुष्ट मानिसहरुबाट जनावरहरको सुरक्षाको लागि भने सुर्यबिनायकमा चौथो पुस्ताको चिडियाघर बन्ने कुरा चलेको छ।
सुर्यबिनायकको चिडियाघरमा मानिसलाई थुनेर जीबजन्तुको अवलोकन गराइनेछ। दुष्ट काम गर्नेहरुलाई कडा सजायँ गरिने ब्यबस्था गरिने बताइएको छ। प्रकृतिका सुन्दर जीबहरुको सुरक्षा र संरक्षणको लागि अबिलम्ब सुर्यबिनायक चिडियाघर तयार पार्न आबश्यक देखिन्छ। यस क्षेत्रलाई मनोरञ्जन स्थल भन्दा पनि संरक्षणको पाठ सिकाउने जुलोजिकल पार्क बनाउने सरकारी योजना रहेको छ। जुलोजिकल पार्कको बारेमा जनचेतना जगाउने दायित्व राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषको हो। यदि यसो नगरिएमा पार्कमा पालिएका पशुपंक्षीको समेत भबिष्यमा तस्करी हुने सम्भावना रहन्छ।-
मल्लकाल पछि उदय भएको शाहबंशका शाषकहरु सिकारमा रुचि राख्दथे। बनमा भएका जीबजन्तु मारेर तिनको शरिर आफ्नो घर र दरवारहरुमा त्यतिबेला राज्य गर्नेहरुले सजाउनको लागि राख्थे। खासगरी राणाका दरवारहरुमा अहिले पनि केही त्यस किसिमका जीबहरुको लासलाई मुर्तिमा ढालेर राखेको हर्ेन पाइन्छ। केशर महल पुस्तकालयमा अहिले र्सबसाधरणले समेत दोश्रो पुस्तामा पर्ने यो चिडियारघर अहिले हर्ेन पाउछन्। निजि दरवारहरुमा रहेका जीबजन्तुको बारेमा भने सरकारी क्षेत्रबाट खोजनिति गर्नु पर्ने देखिन्थे।
स्वार्थी मानिसका कारण दर्ुलभ बन्यजन्तु नास भए पछि तिनको संरक्षणको लागि राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषको अगुवाइमा जावलाखेलमा चिडियाघर बन्यो। त्यहाँका थुनिएका जीबहरु समेत मानिसहरुबाट हानी हुन थालेको छ। मानिसले अवोध जीबलाइ जिस्क्याउने र आफुले खान नहुने प्लाष्टिक तथा फलफुलका बोक्राहरु खान दिएको कारण केही जीबजन्तु अकालमा मर्न थाले। दुष्ट मानिसहरुबाट जनावरहरको सुरक्षाको लागि भने सुर्यबिनायकमा चौथो पुस्ताको चिडियाघर बन्ने कुरा चलेको छ।
सुर्यबिनायकको चिडियाघरमा मानिसलाई थुनेर जीबजन्तुको अवलोकन गराइनेछ। दुष्ट काम गर्नेहरुलाई कडा सजायँ गरिने ब्यबस्था गरिने बताइएको छ। प्रकृतिका सुन्दर जीबहरुको सुरक्षा र संरक्षणको लागि अबिलम्ब सुर्यबिनायक चिडियाघर तयार पार्न आबश्यक देखिन्छ। यस क्षेत्रलाई मनोरञ्जन स्थल भन्दा पनि संरक्षणको पाठ सिकाउने जुलोजिकल पार्क बनाउने सरकारी योजना रहेको छ। जुलोजिकल पार्कको बारेमा जनचेतना जगाउने दायित्व राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषको हो। यदि यसो नगरिएमा पार्कमा पालिएका पशुपंक्षीको समेत भबिष्यमा तस्करी हुने सम्भावना रहन्छ।-
Comments
Post a Comment